Proqramların Hazırlanması: Desktop və Mobil Proqramlaşdırma

Proqramların hazırlanması müasir texnologiyaların sürətli inkişafı ilə paralel olaraq çox saylı yeni imkanlar yaradır. Həm mobil proqramlar, həm də desktop proqramlar yaratmaq üçün istifadə edilən metodologiyalar və texnologiyalar, müvafiq platformaların tələblərinə uyğun olaraq fərqlənir. Bu yazıda front-end və back-end inkişafının əhəmiyyətini, həmçinin proqram təminatının hazırlanma prosesində istifadə edilən əsas alətləri və dilləri ətraflı şəkildə izah edəcəyik.

 

Proqramların hazırlanması, bir ideyanın işlək bir tətbiqə çevrilməsi prosesidir. Bu proses müxtəlif mərhələlərdən ibarətdir və hər bir mərhələ özünəməxsus alətlər və texnologiyalar tələb edir. Proqram inkişafı, ümumiyyətlə, aşağıdakı mərhələlərdən keçir:

 

Tələblərin təhlili: İstifadəçilərin və ya şirkətlərin ehtiyaclarını anlamaq üçün aparılan ilkin araşdırmalar.

Dizayn və arxitektura quruluşu: Proqramın vizual və struktur dizaynının hazırlanması, tətbiqin necə işləyəcəyinin planlaşdırılması.

Proqramın yazılması: Müxtəlif kodlaşdırma dilləri və çərçivələr istifadə edərək tətbiqin funksional kodlarının yazılması.

Testlər və keyfiyyətə nəzarət: Kodun düzgün işlədiyini yoxlamaq və mümkün olan səhvləri tapmaq üçün testlər aparılır.

Yayımlama və dəstək: Tətbiqin son istifadəçilərə təqdim edilməsi və davamlı dəstəyin təmin edilməsi.

 

Proqramların Hazırlanmasında İstifadə Olunan Əsas Alətlər

Proqramlarin hazirlanmasi zamanı müxtəlif alətlər istifadə olunur. Hər bir alət, inkişafın müəyyən mərhələsində istifadə olunur və layihənin xüsusiyyətlərinə uyğun seçilir. Aşağıda bəzi əsas alətləri və çərçivələri təqdim edirik:

• İnkişaf Mühitləri (IDE-lər): Proqram kodunu yazmaq üçün istifadə olunan alətlərdir. Məsələn, Visual Studio Code, IntelliJ IDEA, PyCharm və Eclipse kimi mühitlər geniş istifadə olunur. Hər biri müxtəlif dillər və çərçivələr üçün optimallaşdırılmışdır.

• Versiya İdarəetmə Sistemləri: Git ən çox istifadə olunan versiya idarəetmə sistemidir. Git, inkişafçıların kod dəyişikliklərini izləməsinə və layihə üzərində kollektiv şəkildə işləmələrinə imkan verir. GitHub, GitLab və Bitbucket kimi platformalar, Git-i uzaq serverlərdə saxlamağa və layihə üzərində əməkdaşlıq etməyə kömək edir.

• Verilənlər Bazası: Proqramların arxa tərəfində məlumatların saxlanması və işlənməsi üçün MySQL, PostgreSQL, MongoDB və SQLite kimi verilənlər bazalarından istifadə olunur. SQL əsasən strukturlu məlumatları idarə etmək üçün istifadə edilir, NoSQL verilənlər bazaları isə daha elastik və ölçülə bilən məlumatlar üçün uygundur.

 

Mobile Proqramlaşdırma

Mobil proqramlaşdırma, müasir dövrün ən sürətlə inkişaf edən sahələrindən biridir və istifadəçilərin əksər hallarda smartfonları və tablet cihazlarını gündəlik həyatlarında çox istifadə etmələri səbəbindən çox əhəmiyyətlidir. Mobil tətbiqlərin hazırlanması, istifadəçi təcrübəsini nəzərə alaraq həm iOS, həm də Android platformalarında yüksək performans və funksionallıq təmin etməlidir. Mobil proqramlaşdırma üçün müxtəlif yanaşmalar və texnologiyalar mövcuddur.

1. Android Proqramlaşdırma: Android tətbiqləri yaratmaq üçün ən çox istifadə edilən dil Java və Kotlin-dir. Kotlin, Android tətbiqləri üçün müasir və daha qısa yazım sintaksisi təmin edən bir dildir, bu da inkişaf müddətini qısaldır. Android tətbiqləri üçün əsas inkişaf mühiti isə Android Studio-dur.

2. iOS Proqramlaşdırma: iOS tətbiqlərinin hazırlanmasında əsas proqramlaşdırma dili Swift-dir. Swift, yüksək performansı və təhlükəsizliyi ilə iOS tətbiqləri üçün ən ideal dildir. Xcode isə iOS tətbiq inkişafı üçün əsas inkişaf mühitidir.

3. Çapraz Platforma Tətbiqləri: Həm iOS, həm də Android üçün tək bir kod bazasından istifadə etməyə imkan verən texnologiyalar React Native, Flutter və Xamarin-dir. Bu texnologiyalar, mobil tətbiqləri daha sürətli və daha az resursla yaratmağa imkan verir. React Native JavaScript əsasında işləyir və veb proqramlaşdırma bacarıqlarını mobil tətbiq inkişafına tətbiq etməyə kömək edir, Flutter isə Google tərəfindən hazırlanmış Dart dilini istifadə edir və yüksək performanslı, gözəl interaktiv tətbiqlər yaratmağa imkan verir.

Desktop Proqramlarının Hazırlanması

Desktop tətbiqləri, əməliyyat sistemi ilə daha dərindən inteqrasiya olunmuş tətbiqlərdir. Bu tətbiqlər istifadəçilərə müxtəlif funksionallıqlar təqdim edir və xüsusi alətlər və dillər istifadə etməklə hazırlanır. Windows, macOS və Linux əməliyyat sistemləri üçün fərqli yanaşmalar mövcuddur.

• Windows Tətbiqləri: C# dili və .NET Framework ən çox istifadə olunan texnologiyalardır. Electron və WPF (Windows Presentation Foundation) tətbiq inkişafında məşhur alətlərdir.

• MacOS Tətbiqləri: Swift dili və Cocoa çərçivəsi MacOS tətbiqlərinin hazırlanmasında geniş istifadə olunur.

• Linux Tətbiqləri: C++ və Qt çərçivəsi Linux üçün tətbiqlərin inkişafında önə çıxır. GTK və Electron da Linux üçün desktop tətbiqlərinin yaradılmasında istifadə edilən digər məşhur alətlərdir.

Front-End, Back-End

Proqramların hazırlanmasında əsas iki tərəf var: front-end və back-end. Hər iki tərəf müxtəlif texnologiyalar və alətlər istifadə edir.

Front-End Proqramlaşdırma: 

Front-end istifadəçilə qarşılıqlı əlaqə qurur və tətbiqin vizual hissəsini təşkil edir. Əsasən HTML, CSS və JavaScript dilləri ilə işlənir. React, Angular, Vue.js kimi JavaScript çərçivələri və kitabxanaları, interaktiv veb tətbiqləri yaratmağa imkan verir.

• HTML: Veb saytların strukturunu təşkil edir.

• CSS: Veb saytların görünüşünü təyin edir (dizayn, rənglər, fontlar və s.).

• JavaScript: Veb-sayt dinamikliyini təmin edir (animasiya, istifadəçi interaksiyası və s.).

Frontend Kitabxanaları:

• React.js: Facebook tərəfindən hazırlanmış, interaktiv və dinamik istifadəçi interfeysləri yaratmağa imkan verən JavaScript kitabxanasıdır. React, veb tətbiqlərinin "component-based" (komponent əsaslı) strukturunda yazılmasına imkan verir.

• Angular: Google tərəfindən inkişaf etdirilən bir kitabxanadır. Angular, veb tətbiqlərinin strukturunu və idarə edilməsini sadələşdirir, buna görə böyük miqyaslı tətbiqlər üçün idealdır.

• Vue.js: JavaScript ilə yazılmış, sadə və güclü bir kitabxanadır. Vue, React və Angular arasında bir yerdə yerləşir və istifadəçilər üçün asan təlimatlarla öyrənilə biləndir.

Backend Kitabxanaları: 

Back-end tətbiqin server tərəfini təşkil edir və məlumatların işlənməsini təmin edir. Node.js, Python, Ruby və Java kimi dillər back-end inkişafında istifadə olunur. Ən çox istifadə olunan back-end kitabxanaları:

• Node.js (JavaScript əsasında server tərəfi proqramlaşdırma).

• Django və Flask (Python əsaslı kitabxana).

• Spring Boot (Java əsaslı kitabxana).

• Ruby on Rails (Ruby dili ilə yazılmış web tətbiqləri üçün güclü kitabxana).

Back-end, verilənlər bazasına bağlantılar qurur, istifadəçi məlumatlarını saxlayır və API-lər vasitəsilə front-end ilə məlumat mübadiləsi edir.

Nəticə

Bu yazıda proqram inkişafının önəmli aspektlərini nəzərdən keçirdik, həm front-end, həm də back-end proqramlaşdırmanın əsaslarını izah etdik. Həmçinin mobil və desktop tətbiqlərinin hazırlanmasında istifadə edilən texnologiyalar haqqında məlumat verdik. Hər bir proqram təminatının inkişaf mərhələsi və istifadə edilən alətlər özəl məqsədlərə və ehtiyaclara uyğun olaraq seçilir. Bu prosesdə ən vacib məsələlərdən biri düzgün texnologiyaların seçilməsi və tətbiqin yüksək performanslı və istifadəçi dostu olmasını təmin etməkdir.

Əgər proqramlaşdırma sahəsində daha çox məlumat əldə etmək istəyirsinizsə, bizimlə əlaqə saxlayın və Instagram səhifəmizi ziyarət edin! Instagram səhifəsi ilə əlaqə qurun

Tez-tez Verilən Suallar

1. Front-End və Back-End arasındakı fərqlər nədir?
Front-end istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqə qurur və vizual hissəni təmin edir, Back-end isə serverdə işləyən və verilənlər bazasına bağlanan funksionallığı idarə edir.

2. Hər hansı bir mobil tətbiq üçün hansı dillər istifadə edilir?
Android tətbiqləri üçün Java və Kotlin, iOS tətbiqləri üçün isə Swift dilindən istifadə olunur. Çapraz platforma tətbiqləri üçün React Native, Flutter və Xamarin kimi texnologiyalar mövcuddur.

3. Hər bir tətbiq inkişafı üçün hansı inkişaf mühitlərindən istifadə olunur?
Visual Studio Code, IntelliJ IDEA, PyCharm və Eclipse kimi IDE-lər geniş istifadə olunur. Hər biri müxtəlif dillər və kitabxanalar üçün optimallaşdırılmışdır.